به یاد یار و دیار

کتاب به یاد یار و دیار اثر ایرج پزشکزاد

واژه ی طنز که تا پنجاه شصت سال پیش برای ما واژه ی تقریبا ناشناسی بود . در سال های اخیر بسیار باب شده و کاربرد فراوانی یافته است.
نشریاتی با عنوان سالنامه.ماهنامه یا هفت نامه ی طنز منتشر می شود.
در روزنامه های خبری هم غالبا به صفحه ی طنز یا ستون طنز بر می خوریم. در مقالات سیاسی و اجتماعی اصطلاحات طنز آمیز و طنز آلود فراوان دیده می شود.
نویسندگان و گویندگان امروز طنز را مترادف satire غربی به معنی خرده گیری و انتقاد مستهزآنه ی معایب و مفاسد اخلاقی و اجتماعی به کار می برند و معرفی می کنند.
هرچند در مغرب زمین درباره ی این مفهوم اتفاق نظر وجود ندارد ولی در فارسی ظاهرا قبول عام یافته است.در تالیفات تحقیقی ادبی نیز بر آن تاکید شده است
مثلا در کتاب از صبا تا صبا که تاریخ ادب معاصر فارسی است زیر عنوان طنز می خوانیم آن نوع ادبی که در السنه ی غربی satire نامیده میشود در فارسی طنز اصطلاح شده است.
اصطلاح به این مفهوم هنوز رسمیت نیافته و فرهنگ ها معنی لغوی آن ریشخند.طعنه.ملامت را حفظ کرده اند.
البته کلمه ی نوساخته ای نیست در زبان فارسی سابقه ی هزار ساله بلکه بیشتر دارد و در شعر و ادب به همین معنی امده است.

خرید کتاب به یاد یار و دیار

 ولی در گذشته لفظ طنز به خلاف امروز زیاد سر زبان شاعران و نویسندگان نبوده است.انگار زیاد دوستش نداشته اند.در تمام غزلیات سعدی تنها همین یک بار آمده و عبید و حافظ هم بیش از همین یک بار آن را بکار نبرده اند.
این غریبگی و کم پیدایی لفظ تا دوران ما به همان معنی ادامه داشته و تحول معنای آن کاملا جدید است.
اشعار سید اشرف الدین گیلانی در نسیم شمال و چرند و پرند دهخدا در صور اسرافیل عنوان طنز ندشاتند. و بعد از آن ها روزنامه های توفیق و بابا شمل با عنوان فکاهی -انتقادی منتشر می شدند. و در بحث و گفتگو راجع به آن ها صحبتی از طنز نبود. من شخصا با آن که در محیطی کتاب آشنا و روزنامه و مجله خوان زندگی می کردم تا توجوانی خاطره ای از این واژه ندارم.
تنها از دهه بیست خودمان به بعد بود که کم کم لین کلمه به گوشمان خورد و منشاء بروز آن تا ان جا که حدس زده ام و دنبال کرده ام در مجله یادگار و یغما و سخن بود.

عباس اقبال و حبیب یغمائی و دکتر خانلری و همکاران ادیب شان در این نشریات به مناسبت های مختلفی به خصوص به مناسبت معرفی عبید زاکانی واژه ی طنز را البته همراه با الفاظ کمکی رساننده مفهوم از قبیل طنز و هزل و مطایبه .طنز و طبیت به کار بردند و ترویج کردند و در نهایت آن را به عنوان هویت هنر والای عبید که بین هزل و هجو ولاغ و لطیفه بلاتکلیف بود جا انداختند.

خرید کتاب به یاد یار و دیار اثر ایرج پزشکزاد مجموعه طنزیات سیاسی و اجتماعی سال هزار سیصد و نود و یک از انتشارات شرکت کتاب