در کتاب افسانه پان تورانیسم رچه پان‌ترکیسم از درون پان‌تورانیسم سربرآورده‌است، با این وصف، میان پان‌ترکیسم و پان‌تورانیسم تفاوتهایی وجود دارد . بارتولد تورانیان را شاخه‌ای با فرهنگ نازل‌تر از قوم آریایی دانسته، و یادآور شده که میان دو قوم آریان و توران دشمنی وجود داشته‌است. هنگامی که در سده�" ۶م ترکستان به تسلط ترکان درآمد، این دو واژه با یکدیگر درآمیختند و نام توران بر ترکان اطلاق شد، حال آنکه از آغاز رابطه‌ای میان این دو نام موجود نبود... یکی از نخستین وجوه بروز تفرقه و تعارض میان اقوام ایرانی در سده‌های باستانی تاریخ این سرزمین، تشکیل دو واحد سیاسی ایران و توران بود. تورانیان که در شمال شرقی ایران‌زمین مستقر بودند اگرچه از لحاظ قوم و تبار با ایرانیان یکی بودند ولی بنابر دلایلی چون راه و رسم زندگانی متفاوت ـ ایرانیان یکجانشین و کشاورز و تورانیان کوچرو و شبان ـ و هم‌چنین تفاوت‌های دینی هر یک مسیری دیگر در پیش گرفتند و بخشی از داستان‌های اساطیری ما به این تعارض و رؤیارویی اختصاص یافت. با هجوم اقوام و طوایف ترک در سدۀ چهارم هجری به سرزمین‌های آسیای میانه و چیرگی آنها بر «توران‌زمین» کهن، به تدریج زمینۀ پیدایش این اشتباه تاریخی فراهم شد که ترک و توران یکی است و تهاجم اقوام ترک بر مناطق آن خطه نیز جز تداوم ستیزۀ کهن تورانیان و ایرانیان چیز دیگری نیست. در آستانۀ قرن بیستم که عصر فروپاشی امپراتوری‌های بزرگ و تشکیل نهضت‌های مختلف ناسیونالیستی بود گروهی از روشنفکران ترک‌زبان روسیه در مقام مقاومت فرهنگی در برابر سیطرۀ روس‌ها، گمشدۀ خود را در «توران» یافتند و «پان‌تورانیسم» منادی وحدت و یگانگی اقوام «تورانی» شد. این اندیشه در میان برخی از اهل ادب و سیاست عثمانی نیز واکنش مثبتی برانگیخت؛ زیرا اضمحلال تدریجی و مستمر امپراتوری در آن سال‌ها ضرورت چاره‌جویی را بیش از پیش مطرح ساخته بود و چنین پنداشتند که با کنار نهادن اصولی چون «عثمانیسم» و یا حتی اندیشۀ «اتحاد اسلام» که تا چندی پیش ارکان عمدۀ انسجام امپراتوری محسوب می‌شد و تأکید بر پیوندهای قومی و زبانی، مجد و عظمت از دست رفته را در جهتی دیگر اعاده کنند. «پان‌تورانیسم» یا به عبارت دقیق‌تر «پان‌ترکیسم» را به دو دلیل باید مطالعه کرد و شناخت؛ در درجۀ اول به علت اهمیت تاریخی آن. یعنی از نقطه نظر آشنایی با یک مرحلۀ مهم از تاریخ تحولات سیاسی و فرهنگی ترکیه معاصر و تأثیری که این تحول و دگرگونی در ربع اول قرن بیستم بر روابط عثمانی/ ترکیه با کشورهای همجوار گذاشت. شناخت صحیح بخش مهمی از تحولات تاریخی ایران، به‌ویژه تاریخ تحولات مناطق شمالی و غربی کشور در حول و حوش سال‌های جنگ جهانی اول در گرو آشنایی با این جریان است.