نقد حکمت عامیانه

در کتاب نقد حکمت عامیانه آيا اخلاق، از سياست جداست؟ يا اين كه اخلاق و سياست با اين كه دو امر متفاوت هستند، ولي در عمل هرگز از هم قابل تفكيك نيستند؟ آيا شخص سياستمدار مي‏تواند ارزشهاي معنوي و اصول اخلاقي را مراعات كند يا نه؟و در صورتي كه مراعات آن ممكن نباشد، آيا بايد سياست را فداي اخلاق كرد يا اخلاق را فداي سياست؟ افراد در پاسخ اين سئوالات دچار ترديدند و به يكي از اين دو وضع متضاد پناه مي‏برند يا به اخلاق سازش‏ناپذيري كه در اثر آن نعمتهاي مادي را تحقير مي‏كنند و ضرورت برخي جاوداني را اعلام مي‏دارند و در حفظ پاكي وجدان خود به هر قيمت حتي به قيمت فداكردن جان خود يا جان ديگران، پا مي‏فشارند. يا به سياستي كه منظورش به قدرت رسيدن است، و مي‏خواهد با تمام وسائل از آن دفاع كند و لو منجر به نقض دستورهاي اخلاقي باشد. در طول تاريخ، اين كشمكش تكرار شده است بي‏آنكه هيچ‏يك از دو طرف توانسته باشد طرف ديگر را متقاعد كند. ولي هر دو طرف در نكوهش كساني كه مي‏كوشند تا ميان اخلاق و سياست توافقي يابند، همداستانند. يعني هر يك از دو طرف در نظام ارزشهاي خود كه بدان عنوان، ارزشهاي مخالف را انكار مي‏كند، محبوس مانده است. واقع‏گرايان، بيهوده كوشيده‏اند به اثربخش بودن روش‏هاي خود و مفيد بودن نتايج به دست آمده مباهات كنند. در ديده اخلاق‏گرايان، كه فقط شيفته اصول جاوداني‏اند، عمل واقع‏گرايان هميشه بي‏ارزش و بي‏اعتبار بوده است. مي‏گويند: پيروزي‏هائي كه سياست‏پيشه بدانها مي‏بالد، هرچه باشد، چنين كسي قادر نيست به نيكي كردن حقيقي نايل آيد. زايش و مرگ امپراتوريها، اكتشاف سراسر كره زمين، اختراع ماشينها، افزايش شماره مردمان و شهرها و كارخانه‏ها، در نگاه تحقير و نخوت‏آلود معتكف معبد فضيلت، خللي وارد نمي‏آورد. اما اخلاق‏گرايان مردان عمل را از خطاهائي كه بدانهاآلوده مي‏شوند، و از بي‏قدري هدفهايشان بيهوده سرزنش مي‏كنند، مرد عمل هدف را بي‏چون و چرا خواستني مي‏يابد و مي‏داند كه در اين جهاني كه جهان اوست، به رغم افسانه‏هاي اخلاقي كه كودكان را به كار است، فضيلت بي‏اجر مي‏ماند فرمانرواي واقعي زور است. خطابه‏هاي اخلاقي در نظر او سخنان ياوه‏اي است و وسواس‏هاي اخلاقي نشانه ضعف طرح‏ها.