کتاب جامعه شناسی رمان فارسی اثر عسگر عسگری
در بررسی کردن ده داستان برگزیده، واقعیت اجتماعی و انعكاس هنری آن در رمان بررسی شده است. همچنین با بررسی دورنمایه و عنصر شخصیت و شخصیت‌پردازی در این رمانها به پرسشهای جامعه‌شناختی درباب رابطه رمان فارسی و جامعه ایرانی پاسخ داده شده است. نقد جامعه شناختي ادبيات، يکي از شيوه هاي نسبتا نوين در مطالعات ادبي است. در اين شيوه به بررسي ساختار و محتواي اثر ادبي و ارتباط آن با ساختار و تحولات جامعه اي که اثر مولود آن است مي پردازند. آنچه در نقد جامعه شناختي ادبيات از اهميت بيشتري برخوردار است، انعکاس تصوير جامعه در جهان تخيلي و هنري اثر ادبي و شکلهاي مختلف آن است. نقد جامعه‌شناختی رمان به عنوان گرایش مهم در جامعه‌شناسی ادبیات، به تعامل رمان و جامعه و تأثیر متقابل آن دو بر یكدیگر می‌پردازد. در این تحقیق، رمان فارسی از دیدگاه نقد جامعه‌شناختی بررسی شده است. بدین منظور ضمن در نظر داشتن سیر كلی رمان و رمان‌نویسی فارسی و بررسی برجسته‌ترین نمونه‌های آن، ده رمان برای نقد برگزیده شده است. در ابتدای این پایان‌نامه مباحث و مبانی جامعه‌شناسی ادبیات و نقد جامعه‌شناختی رمان بررسی شد. در مرحله بعد رمانهای برگزیده با توجه به نظریات مادام دواستال، ایپولیت تن، جورج لوكاچ، لوسین گلدمن، میخائیل باختین، میشل بوتور و نیز نظریات ماركسیستی در نقد جامعه‌شناختی رمان، نقد شده‌اند. رمان معاصر كه اولین نمونه‌های آن در حدود یك قرن بیش منتشر شد همواره در تعامل با جامعه ایرانی بوده است. از رمانواره‌های دوره مشروطه تا رمانهای اخیر، بین ساختار و محتوای رمان فارسی و جامعه ایرانی، رابطه‌ای معین می‌توان یافت. جنبه واقعگرایانه رمان فارسی در دوره‌های آغازین، دورنمایه‌ای انتقادی به آن بخشیده بود. با پیچیده‌تر شدن روابط حاكم بر جامعه ایرانی در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، ساختار رمان نیز از واقعگرایی انتقادی به سمبولیسم و دیگر مكاتب مدرن نویسندگی تغییر یافته است. شخصیتهای ساده رمانهای آغازین، به تدریج با پیچیده‌تر شدن ساختار جامعه و نیز ساختار و دورنامه رمان به شخصیتهایی پیچیده تبدیل شدند و این نیز نشانه فردیت یافتن انسان ایرانی و انعكاس آن در شخصیت‌پردازی رمان است. وقایع مهم تاریخ معاصر در رمان فارسی منعكس شده است. نویسندگان ایرانی با توجه به میزان آشنایی با رخدادهای تاریخ معاصر سعی كرده‌اند تصویر جامعه را در جهان رمان نشان دهند. از بررسی این تصویر هنری می‌توان به نظریه‌ای جامعه‌شناختی درباره رمان فارسی دست یافت.