کتاب حکومت بوشهر نوشته خدیجه نظام مافی
دو جلدي اسناد و مكاتبات رضاقلي خان (سالار معظم) نظام السلطنه مافي ميرزا حسينقلي خان نظام السلطنه مافي در سال 1248 ق در تهران به دنيا آمد. وي منسوب به ايل مافي (از ايلات اطراف قزوين و ايلات کُرد) بود که به فرمان شاه عباس از کوهستان ساوجبلاغ کوچانيده شدند و به ري و قزوين آمدند. نظام السلطنه مافي که در دوران قاجار داراي منصب و مقامي بود بارها در ايلات و ولايات ايران به حکومت منصوب گرديد. او در ابتدا منشي سلطان مراد ميرزا حسام السلطنه بود و در سال 1287 ق به حکومت اصفهان برگزيده شد. سپس در سال 1291 ق به حکومت يزد منصوب و ملقب به سعدالملک گرديد. در همان سال 1291 ق (پس از حکومت يزد) به حکومت بوشهر و دشتي و دشتستان رسيد و تا سال 1293 ق در آن ديار حاکم و به اجراي دستورات مرکز مشغول بود. نظام السلطنه مدت 3 سال پس از آن به رياست ادارۀ غله دولتي برگزيده شد و سپس مأمور گمرکات و بنادر گرديد. اين مأموريت را نيز تا سال 1300 عهدهدار بود. از 1299 تا 1301 رياست گمرکات جنوب را داشت. در سال 1302 ق به حکومت خمسه مأمور شد و در 1303 حاکم خوزستان گرديد. در سال 1305 ق ملقب به نظام السلطنه شد. حسينقلي خان صاحب فرزندان متعددي بود که همگي در طفوليت جز تنها پسرش حسين درگذشتند. حسينقلي خان مردي فاضل، اديب، سخت کوش، لجوج و جاه طلب بود. وي عشق وافري به کار داشت ولي به مرور، طي سالها خدمت ديواني نسبت به عدهاي از رجال و تدريجاً اوضاع کشور بدبين شد و به شدت از اوضاع انتقاد ميکرد و اين انتقادات خصوصاً تا آغاز انقلاب مشروطيت ادامه داشت. به واسطۀ کارداني بسياري از مسئوليتهاي مهم کشوري خصوصاً در مواقع ضروري به وي تفويض ميشد و او از عهدۀ آن بر ميآمد. در سال 1308 ق به جاي سعدالملک حاکم بوشهر و بنادر شد و در 1309 ق به تهران برگشت. از آن پس از تهران به امور بنادر رسيدگي ميکرد و رضاقلي خان برادرزادۀ وي به نيابت او به حکومت بوشهر و بنادر منصوب گرديد و نامههايي از تهران براي رضاقلي به بوشهر ارسال ميشد. در سال 1310 ق حاکم فارس شد. در 1312 حاکم خوزستان، لرستان و بختياري شد و تا سال 1314 ق در آن مقام باقي ماند و سپس مغزول شد. پس از قتل ناصرالدين شاه و عزل امين السلطان و صدارت امين الدوله گفته ميشود که حسينقلي خان در رسيدن امين الدوله به صدارت دست داشته و چون اين صدارت به طول نينجاميد و امين السلطان مجدداً به روي کار آمد به دليل نداشتن روابط حسنه با وي، حسينقلي خان را به پيشکاري وليعهد محمد علي ميرزا در آذربايجان فرستاد.