خاطرات سیاسی محمد ساعد مراغه ای

کتاب خاطرات سیاسی محمد ساعد مراغه ای به کوشش دکتر باقر عاقلی

 این کتاب چاپ نشر نامک چاپ اول 1373 محمد ساعد مراغه ­ای(ساعد­ الوزاره) در سال 1260ش. در تفلیس متولد شد. وی فرزند "محمدکاظم قاضی" است. پدر و جدش از قضات عالی­رتبه «آذربایجان» بودند؛ به همین سبب، نام خانوادگی قاضی را انتخاب کردند. آن­گونه که خودش می­گوید، پدرش، افزون بر قضاوت، بنای خوبی ـ در حد یک معمار ـ نیز بوده است. مادر ساعد، «کُرد» و با سواد بود که گفته می­شود، معلم خانگی خانواده ارفع­الدوله بوده است. ساعد در 1303 با سمت مستشار سفارت به «آنکارا» پایتخت ترکیه رفت. ساعد در زمان سفارت "سید محمدصادق طباطبایی"، عملاً تمام کارهای سفارتخانه را انجام می­داد و سفیر، عملاً یک مقام تشریفاتی بود. بیشتر وقت او صرف رفت و آمدهای سیاسی می­شد. وقتی "فروغی" به وزارت امور خارجه رسید، ساعد را از ترکیه احضار و به وزارت داخله منتقل كرد و حکمرانی «ارومیه» را به او سپرد. ساعد در ایام حکومت در ارومیه با مردم خوش‌رفتاری کرد و دل اهالی آنجا را به دست آورد. فروغی، وزیر امور خارجه، در سال 1312 او را مجدداً به وزارت خارجه آورد و ریاست اداره اول سیاسی را به او سپرد. در سال 1314 دو سال سفارت شوروی را به عهده داشت و در 1316 به وزیر مختاری ایران در «ایتالیا» منصوب شد و سال بعد با سمت سفیرکبیر، عازم مسکو شد. در جنگ جهانی اول که ساعد در شوروی سفیر بود، گزارش­هایی را درباره احتمال حمله روسیه به ایران، به وزارت خارجه و دربار داد و توصیه کرد که سیاست دوستانه­ای با روسیه اتخاذ شود. او همچنین پس از هجوم متفقین به ایران در تحکیم روابط دوستانه بین دولت­های ایران و روسیه کوشید ...حزب توده و جراید توده، همه جا با او به مبارزه پرداختند و حزب توده راهپیمایی عظیمی علیه ساعد برگزار کرد. "دکتر مصدق"، نماینده اول تهران، نطق طولانی و مهمی در تأیید دولت وی و رد پیشنهاد شوروی­ داشت و ساعد برای اینکه روابط دو کشور تیره نشود، کناره­گیری را به صلاح دید؛ ولی اکثریت نماینده­های مجلس به او رأی اعتماد دادند

111