مباحثی از تاریخ ادبیات ایران

کتاب مباحثی از تاریخ ادبیات ایران نوشته بدیع الزمان فروزانفر - عنایت الله مجیدی

کتاب ارزشمند تاریخ ادبیات ایران تالیف روانشاد فروزانفر که اینک به مشتاقان آثار او عرضه می شود، در حقیقت مواد درس ادبیات اوست در دانشگاه تهران. تحریر این یادداشتها به سال 1307 ش باز می گردد و بخشی از آن، در زمان حیات استاد ، در سلسله انتشارات مؤسسه وعظ و خطابه ، سپس ضمن کتاب مباحثی از تاریخ ادبیات ایران به چاپ رسید موضوع تاریخ ادبیات، از آن نوع که در کتاب سخن و سخنوران و تاریخ ادبیات ایران - که از جانب مؤسسه وعظ وخطابه در سال 1317 انتشار یافت- می‏بینیم،از نخستین موضوعاتی است که استاد فروزانفر از همان دوران نوجوانی وهنگامی که نزد مرحوم ادیب نیشابوری در مشهد تلمذ می‏کرده بدان توجه نشان داده است. این دعوی مبتنی بریادداشت‏ها و دفاتری است در موضوع تاریخ ادبیات، که از او به یادگار مانده است، کتابی بی نام از او به جا مانده که به‏سبک و شیوه سخن و سخنوران تالیف شده و مربوط به سال‏های دانش اندوزی استاد در مشهد بوده است.جنگ‏مندرس دیگری در میان یادداشت‏های همان سال‏ها هست، که منتخبی از اشعار شعرای متقدمین و معاصرین را در بردارد. جز این‏ها، استاد خود زمان تقریر بخشی از این تاریخ ادبیات را بر ما معلوم می‏دارد، آن جا می‏گوید: «راجع به میزان شعر رودکی در خطابه‏ای که به سال 1308)شمسی) ایراد کردم و در بحث از تاریخ ادبیات که همان‏سال در دانشسرای عالی(آن وقت دارالعالمین عالی) تقریر نمودم و آن مباحث جزء اتنشارات «مؤسسه وعظ و خطابه»در سال 1317-1316 به طبع رسیده...» از این بیان استاد فروزانفر به روشنی بر می‏آید که آن مقدار از تاریخ ادبیات ایران - از سامانیان تا سلجوقیان - که درسال 1317-1316 انتشار یافته، به سال 1308 شمسی تقریر شده است. نکته درخور توجه این که همین مقدار ازتاریخ ادبیات که ذکر آن رفت، برگرفته از دفاتری است، که چنان که گفتیم همه آن‏ها در دوران جوانی و در نخستین‏سالهای ورود استاد به تهران تحریر شده و وی این قسمت را با اصلاح اندک به چاپ رسانیده. روی شماست، بعد ازعهد اسلامی تا پایان تیموریان را در بر می‏گیرد، در حدود هشتاد سال پیش از این، از خامه فروزانفر تراوش کرده است،و اگر در نظر آوریم که غالب دواوین و آثار کسانی که احوال آنان در این اثر مورد بررسی قرار گرفته، در آن ایام به طبع‏نرسیده بود و آن مرحوم ناگزیر بوده است از نسخه‏های دست نوشت استفاده کند، آن گاه به دقت نظر و نوآوری و نبوغ‏و درایت فروزانفر پی خواهیم برد.