ساعت ساز نابینا

کتاب ساعت ساز نابینا اثر ریچارد داوکینز
کتاب ساعت ساز نابینا اثر زیست شناس فرگشتی و نویسنده انگلیسی، ریچارد داوکینز است.
در کتاب پیش رو، داوکینز باز هم پرداختن به مسائل دیگر را به متخصصان همان حرفه ها واگذار می کند و باری دیگر داروینیسم و طراحی و تکامل را موضوع اصلی کتاب خود انتخاب می کند. همانطور که نویسنده در پیشگفتار اظهار می دارد، داروینیسم موضوع بسیار گسترده ای است که جنبه های مختلف آن نیاز به نگارش کتب متعددي دارد و تحریر همه آنها از یک عمر حرفه اي مفید فراتر می رود.
داوکینز در ساعت ساز نابینا، از قدرت داروینیسم تحت عنوان توضیح قابل قبولی درمورد حیات می گوید و انتخاب طبیعی را توضیح بسنده ای برای مراحل تکامل می داند. بدین ترتیب به نکوهش باور به وجود خدا می پردازد، چرا که می پندارد، عامل تکامل و فرگشت، انتخاب طبیعیست که به طور تصادفی رخ می دهد. انتخاب طبیعی، فرآیندیست که طی آن موجودات سازگار با محیط، خصوصیات سازگاری خود را به وارثین خود منتقل می کنند و پس از مدتی گونه سازگار تکثیر می یابند و گونه ناسازگار نابود می شود و از این رو انتخاب طبیعی فرآیندی تصادفیست. بهمین ترتیب نویسنده نام کتاب خود را نیز بدین وسیله انتخاب می کند که اگر طبیعت را یک ساعت ساز در نظر بگیریم، به جهت تصادفی بودن انتخاب طبیعی، این ساعت ساز نابینا خواهد بود.
داوکینز در ۱۹۸۷ جایزه انجمن سلطنتی ادبیات و نیز جایزه ادبی لس آنجلس تایمز را به خاطر نوشتن ساعت ساز نابینا از آن خود کرد. مستند تلویزیونی این کتاب که در مجموعه افق به نمایش درآمد، به عنوان بهترین برنامه علمی سال ۱۹۸۷ برنده جایزه علم و فناوري (ساي-تک) شد. وي همچنین به خاطر بالا بردن درك عمومی از علم برنده مدال نقره انجمن جانورشناسی لندن و در ۱۹۹۰ برنده جایزه انجمن سلطنتی مایکل فارادي شد. در سال ۱۹۹۴ برنده جایزه ناکایاما در علوم انسانی شده و یک سال بعد موفق به دریافت دکتراي افتخاري ادبیات از دانشگاه سنت آندرو و دانشگاه ملی کانبرا گردید. داوکینز در ۱۹۹۷ به عضویت انجمن سلطنتی ادبیات برگزیده شد و جایزه بین المللی کازموس (کیهان) را دریافت نمود.
نویسنده از آن جهت که انسان پیوسته در پی یافتن جوابی برای سوال همیشگیش است که چرا ما هستیم و چرا اینگونه ایم؟ داروینیسم را تنها توضیح قانع کننده ای می بیند که پاسخی برای این سوال ها به ارمغان آورده.
داوکینز در پیشگفتار اشاره می کند:
داروینیسم دربرگیرنده کل حیات ازجمله انسان، حیوان، گیاه، باکتري، و اگر در فصل آخر حق با من باشد، حتی موجودات فرازمینی است. این نظریه یگانه توضیح قانع کننده در مورد علت وجود ما و اینکه چرا اینگونه هستیم را ارائه می دهد. داروینیسم سنگ زیربنایی است که همه ی رشته های موسوم به علوم انسانی بر آن استوار شده اند. منظورم این نیست که تاریخ، نقد ادبی و حقوق باید در قالب خاص داروینیسم بازنویسی شوند. بلکه چیزي است فراتر از این، بسیار فراتر. کارهاي انسان همه محصول مغز است و مغز ابزار تکامل یافته ای براي پردازش اطلاعات است، اگر این اصل بنیادي را از یاد ببریم، درك درستی از کار انسان نخواهیم داشت. اگر پزشکان بیشتري داروینیسم را درك میکردند، بشریت امروز با بحران مقاومت در برابر آنتیبیوتیک ها روبرو نبود. به گفته یک منتقد: تکامل داروینی ژرفترین حقیقت طبیعی است که علم تاکنون کشف کرده است. و من اضافه میکنم، یا ممکن است کشف کند.
بریده ای از متن:
تجربیات ما با دستگاههاي الکترونیکی این تصور را به وجود می آورند که این دستگاهها مفاهیم پیچیده ریاضی را می فهمند. همین وضعیت در مورد عملکرد ماشینهاي زنده هم وجود دارد. خفاش یک دستگاه زنده است که سیستم الکترونیک داخلی اش طوري تنظیم شده که ماهیچه هاي بال بتوانند او را روي حشره مورد نظر فرود آورند، درست همانطور که یک موشک هدایت شونده غیرهوشمند به هواپیماي مورد نظر اصابت می کند. تا اینجا برداشت ما از فناوري صحیح است. اما تجربه ما از تکنولوژي نیز ما را مستعد می کند تا یک ذهن هدفدار، مبتکر و خلاق را دست اندر کار پیدایش دستگاه هاي پیشرفته بدانیم. همین برداشت ثانویه است که ما را در مورد ماشینهاي زنده به اشتباه می اندازد. در خصوص ماشین هاي زنده طراح، انتخاب طبیعی ناآگاه یا همان ساعت ساز نابیناست.