در کتاب تجربه واحد عرفان در تعریفی کامل و جهان‌شمول به معنی شناختی «رازگونه و نهانی» خمیرمایه افکار بلند و آداب تاثیرگذاریست برای یافتن و پیوستن به حقیقت از طریق «شهود»، «تجربه درونی» و «حال» که نشانه‌های آن در مکاتب مختلف جهان اعم از عقاید برهمن‌ها، بودائی‌ها، رواقیان، نسطوریان، مهریان (میترائیسم)، عقاید مسلمانان زاهد، عقاید افلاطونیان جدید، فرامین زرتشت، در فرقه کابالا از آیین یهود و اعتقادات سرخپوستان آمریکا به چشم می‌خورد. مصداق حقیقت در عرفان الهی وجود خداست. عرفان شناختی حقیقتگرایانه و تلاشی عملگرایانه فراتر از واقعگرایی حسی - عقلی و آرمانگرایی تصوری است از اینرو این مرام با رازگونگی و غیب‌باوری آمیخته از «عشق» و «ذوق» و «اشراق» همراه است. عرفان نوعی روش برای حصول به حقیقت است که بر این فرض بنا شده است که عقل و حواس پنجگانه به دلیل خطاهای ادراکی قابل اتکا نیستند و به تنهایی قادر به درک حقیقت نمی‌باشند و از این رو به نوعی تلاش برای ادراک بی واسطه حقایق نیاز است که بدان عرفان می‌گویند ؛ همچنین گفته می‌شود عرفان شناخت قلبی است که از طریق کشف و شهود، نه بحث و استدلال حاصل می‌شود و آن را علم وجدانی هم می‌خوانند. کسی را که واجد مقام عرفان است عارف گویند. عرفان و تصوف در بسیاری از اقوام و ملل و مذاهب مختلف جهان و حتی مکاتب فلسفی شایع و رایج است... روش تاريخي – تطبيقي با روشهاي تاريخي محض مورد استفاده در مطالعات بين فرهنگي تفاوت دارد. از روش تاريخي محض، به عنوان مثال، مي توان در شناخت مکتب پارسامنشي مسيحي يا مکتب هندي بهاکتي استفاده کرد که در آن هيچ گونه مقايسه اي بين پديده هاي ديني صورت نمي گيرد. البته واضح است که روش تاريخي – تطبيقي از اطلاعات تاريخي نيز استفاده مي کند، همان طور که از رشته هايي معين مانند فلسفه و باستانشناسي براي تهيه مواد مورد مقايسه بهره مي جويد. اما به هر حال اين روش با روانشناسي دين و پديده شناسي دين تفاوت دارد، زيرا در اين روشها به کشف و شناسايي الگوهاي غيرزماني و انواع پديده ي ديني مي پردازند. بنابراين، در چنين رشته هايي براي مثال ممکن است به الگوهاي تجربه ي عرفاني نيز بپردازند اما به الگوهاي ظهور تاريخي دين و ميزان تأثيرپذيري آن از شرايط اجتماعي و فرهنگي کاري نداشته باشند. روانشناسي دين تفاوت آشکار و مشخصي با روش تاريخي – تطبيقي دارد، اما شايد نتوان چنان تمايز واضحي بين اين روش با پديده شناسي دين قايل شد. از آنجا که پديده شناسي دين نيز با تحولات گوناگون پديده هاي ديني در بستر تاريخ سروکار دارد، تفاوت آن با روش تاريخي – تطبيقي بسيار ضعيف و کمرنگ جلوه مي کند....