کتاب رحیق مختوم اثر آیت الله عبدالله جوادی آملی
جلد اول اين قسمت از رحيق مختوم، به توضیح مرحله چهارم جلد دوم اسفار میپردازد كه در اين مرحله از ماهيت و احكام و لواحق آن بحث میكند. در آغاز به وجوه فلسفی بودن اين مسئله میپردازد و سپس مجموعه مطالب آن را در نه فصل پی میگيرد، عناوين فصول عبارتند از: 1 ـ ماهيت و تعريف آن و بيان فرق بين مفهوم و ماهيت 2 ـ كلی و جزئی و بيان تشخص و تميز و اقسام آن 3 ـ تعين و انواع آن 4 ـ فرق جنس و ماده، نوع و موضوع 5 ـ شناخت فصل و امتياز آن از غير فصل 6 ـ تقوم جنس به فصل 7 ـ اقتران صورت به ماده و بيان معانی صورت 8 ـ چگونگی اخذ جنس از ماده و فصل از صورت 9 ـ مثل افلاطونی و تأثير آن در مسائل فلسفی كه بيشترين حجم اين جلد را به خود اختصاص میدهند. جلد دوم اين بخش به شرح مرحله پنجم و بخشی از مرحله ششم جلد دوم اسفار میپردازد. در اين مجلد، در آغاز وحدت و كثرت و فصول آن را به تفصيل شرح میدهد. در مقدمه به تقسيم سهگانه مباحث فلسفی اشاره میكند و پس از آن نه فصل اين مرحله را تبيين میكند. عناوين اين فصول عبارتند از: 1 ـ واحد و كثير و مفهوم و اقسام آن 2 ـ هوهويت و اقسام سهگانه حمل 3 ـ استحاله اتحاد دو وجود مستقل 4 ـ برخی احكام وحدت و كثرت 5 ـ تقابل و تعريف و اقسام آن 6 ـ اصناف و احكام تقابل 7 ـ تقابل واحد و كثير. جلد سوم اين بخش هم در شرح مرحله ششم است كه عنوان علت و معلول را داراست و دارای فصولی است كه در اين بخش سه فصل آن را شرح میدهد. عناوين اين فصول عبارتند از: 1 ـ معنای عليت و اقسام آن 2 ـ ضرورت بالقياس بودن علت و معلول نسبت به يكديگر و در ضمن اين فصل به استحاله حدوث فعل الهی نيز میپردازد. 3 ـ ضرورت بالقياس شئ همراه علت يا معلول نسبت به معلول يا علت. جلد چهارم نيز ادامه مرحله ششم از جلد دوم اسفار را تحت عنوان علت و معلول شرح میدهد. عناوين اين بخش عبارتند از: 14 ـ نفی صدور معلول واحد از علل كثير و جايگاه قاعده در حكمت مشا، اشراق و حكمت متعاليه 15 ـ احكام علت فاعلی و اصناف ششگانه فاعل 16 ـ ملازمه فعل و فاعل تام 17 ـ علت عنصری و اقسام آن 18 ـ لقبهای علت عنصری 19 ـ شوق هيولی به صورت و بيان چهار اصل فلسفی برای تبيين آن 20 ـ علت صوری و فرق طبيعت و صورت 21 ـ غايت وتعريف و اقسام آن 22 ـ غايت، اتفاق عبث و گزاف 23 ـ فرق غايت و خير 24 ـ فرق بين خير وجود و شبهات وارده بر غايت داشتن واجب و غير او و جواب آن 25 ـ تعميم اصل عليت با مبانی صدرالمتألهين و بيان ارجاع عليت به تشأن و تأثير آن در بحث جعل 26 ـ وحدت شخصی وجود و مسائل سهگانه آن. جلد پنجم اين بخش از رحيق مختوم هم ادامه مرحله ششم از جلد دوم اسفار تحت عنوان علت و معلول است كه عناوين و فصول اين بخش نيز عبارتند از: 27 ـ اثبات تكثر در حقايق امكانی و لحاظهای چهارگانه موجودات 28 ـ چگونگی سريان حقيقت وجود در موجودات متعينه و بيان اعتبارهای مختلف حقيقت وجود و وحدت فيض منبسط 29 ـ صادر نخست و معانی و اعتبارات مختلف وجود 30 ـ عدمی بودن ممكنات و مراد اهل معرفت از آن 31 ـ نفی جهات شرور از وجود حقيقی و بازگشت شرور به ماهيت 32 ـ چگونگی لحوق شرور و آفات به طبيعت وجود و صورتهای مختلف تشبيه و تنزيه 33 ـ چگونگی آيينه و مجلی بودن ممكنات برای ظهور و تجلی الهی 34 ـ اشتمال بسيط الحقيقه نسبت به جميع حقايق 35 ـ عليت امكان و قوه 36 ـ مشارك وضع در تأثير قوای جسمانی 37 ـ عليت و معلوليت وجود 38 ـ نفی اشتراك فعل به حدوث و سبق عدم 39 ـ نياز حادث زمانی به حركت مستمر دوری و بيان ربط حادث به قديم.