رضاشاه پهلوی در ترکیه

کتاب رضاشاه پهلوی در ترکیه، به روایت اسناد تاریخی اثر علی اصغر حقدار

ایران و عثمانی دو کشور همسایه در منطقه استراتژیک خاورمیانه هستند که در طی دوران به تناسب مسائلی که قدرتهای همجوار دیگر و بیگانگان بر آنها و دیگر مناطق بين النهرين تحميل می کردند، در قرن نوزدهم صحنه برخوردهای نظامی و درگیریهای سیاسی بودند و این برخوردها تاثیرات ماندگاری بر مناطق مرزی و منافع تجاری هر دو طرف از خود بر جای میگذاشت؛ در دوره ناصرالدین شاه یک بار بعد از معاهده الرزنه الروم، احتشام السلطنه به تعیین خطوط مرزی مبادرت کرد اما با سپری شدن زمان و اتفاقاتی که در مناطق مرزی میان ایران و عثمانی افتاد، اقدامات او به فرجام منطقی خود نرسید وقوع جنبش مشروطیت در ایران و تحولاتی که امپراتوری عثمانی را به کشور جدید ترکیه تبدیل نمود بر روابط میان این دو همسایه آثاری مترتب کرد که تجدید نظر در اقدامات و تعریف دوباره روابط را می طلبید به واسطه دوران بحرانی از
مشروطیت تا استقرار نظام شاهنشاهی ،پهلوی حل این مسائل به محاق فراموشی افتاد تا اینکه با سفارت محمد علی فروغی در استانبول و تهیه مقدمات نزدیکی دو کشور ایران و ترکیه به همدیگر مسافرت رضا شاه به آن کشور برای پروسه تنش زدایی
ضروری تشخیص داده شد و با این مقدمات رضا شاه عازم سفر
خود شد.
در اول اردیبهشت ۱۳۰۵ عهدنامه و دادیه و تأمینیه بین دو کشور منعقد گردید و قرار شد مذاکرات مربوط به انعقاد موافقتنامه های گمرکی و سرحدی و مبادلات پستی و غیره نیز بلافاصله آغاز شود. اما حوادث مرزی و اقداماتی که ترکها در سرکوبی عشایر کرد مرزنشین به عمل آوردند باعث وقفه این مذاکرات شد. در مهر ۱۳۰۶ ترکها به گمان اینکه یک ستون از ارتش آنان که به دست کردها اسیر شده بود به ایران آورده شده و تحت اختیار مقامات ایرانی میباشد، سفیر خود را از تهران احضار کردند و روابط بین دو کشور تیره شد. اما پس از توضیحاتی که دولت ایران داد بحران برطرف و مذاکرات از سر گرفته شد و منجر به امضای موافقتنامه گمرکی در خرداد ۱۳۰۹ و موافقتنامه تعیین خط سرحدی در دی

۱۳۱۰ گردید. به موجب موافقتنامه اخیر بخشی از اراضی مجاور کوه آرارات به ترکها واگذار شد و در عوض قطعه زمین وسیعی در کردستان به ایران تعلق گرفت.۱ در ۱۴ آبان ۱۳۱۱ نیز دو عهدنامه مودت و امنیت و رفع اختلاف مرزی در آنکارا بین دو کشور به امضا
رسید.

خرید کتاب رضاشاه پهلوی در ترکیه

در روز ۲۳ اردیبهشت ماه ۱۳۱۳ محمد علی فروغی دعوت حضرت مصطفی کمال رئیس جمهور ترکیه را از اعلیحضرت شاهنشاه ایران به آگاهی مجلس شورای ملی رسانید
... چندی قبل حضرت غازی مصطفی کمال رئیس جمهور دولت ترکیه رسما از اعلیحضرت اقدس شاهنشاه پهلوی دعوت کردند و اعلیحضرت همایونی هم این دعوت را با کمال مسرت اجابت فرمودند و بنابراین در ماه آینده یعنی در ماه خرداد بخاک ترکیه از راه آذربایجان ورود خواهند فرمود و تقریباً دو هفته الی هیجده روز این مسافرت طول خواهد کشید و دیدن رسمی بین این دو رئیس
و
معظم مملكتين بعمل خواهد آمد و یقین است که این ملاقاتها این دیدوبازدیدها موجب تشیید و تحکیم روابط حسنه و موجب
مزید نتایج مطلوبه است چون استحضار خاطر آقایان از این موضوع لازم بود عرض شد....
رئیس مجلس شورای ملی نیز در رابطه با اهمیت سفر به ترکیه افزود: شاهنشاه ما برای هر امری مصمم میشوند میدانیم که آن امر با اصلاح مملکت توام است و در این مورد نیز مسلم میباشد روابط بین دو ملت دوست همجوار یعنی ایران و ترکیه که خیر و صلاح هر دو مملکت میباشد با این مسافرت تاکید و تشیید میشود. مسافرت یعنی مفارقت (ایشان برای هر مدت کمی هم باشد بر ما شاق و دشوار است صحیح است ولی آزموده ایم که تا امری حائز ضرورت و واجد اهمیت نباشد طرف توجه ایشان واقع نمی شود. دعای خیر و احساسات شاه پرستانه خودمان را بدرقه موکب ایشان قرار داده بقا و عظمت ایشان را آرزو داریم.»
۱۲ خرداد ماه ۱۳۱۳ اعلیحضرت همایون رضا شاه پهلوی به دعوت مصطفی کمال آتاتورک رئیس جمهور ترکیه با خودرو رهسپار آذربایجان شدند تا از راه تبریز - ماکو - ترابوزان به خاک ترکیه وارد شوند باقر کاظمی وزیر امور خارجه حسین سمیعی رئیس تشریفات داخلی حسین شکوه رئیس دفتر مخصوص قره گوزلو رئیس تشریفات امیر لشکر امان الله جهانبانی، سرتیپ عبدالرضا افخمی، سرتیپ صادق کوپال سرهنگ حسن ارفع سروان محمود خسروانی، سروان حسینقلی ،اسفندیاری سروان عبدالله ظلی، سروان علی اصغر مزینی ستوان یکم محسن قدیمی، عباس فروهر معاون تشریفات وزارت خارجه حسین قدسی منشی وزیر خارجه، یوسف

شکرانی عضو دربار و اسدالله ارفع رئیس بخش رمز ستاد ارتش اعضای هیأت همراه رضاشاه را در سفر به ترکیه تشکیل میدادند.
در درازای راه از هر استانی که خودروی اعلیحضرت و همراهان وارد می شدند استاندار فرمانده ارتش و ژاندارمری به پیشباز آمدند.
۱۵ خرداد ماه ۱۳۱۳ اعلیحضرت در راه سفر خود به ترکیه از نمایشگاه کالاهای کشاورزی و صنعتی آذربایجان دیدن کردند. در این بازدید پس از شنیدن گزارش بنیان نمایشگاه و استقبال بازرگانان و صنعتگران و کارخانه داران شاهنشاه فرمودند:
آذربایجان افراد شایسته و با استعداد زیاد دارد و من خیلی
خوشوقتم که میبینم مردم به این نوع کارهای اقتصادی و اموری که سبب پیشرفت تجارت است توجه کرده اند. گمان میکنم که در همه ایالات و ولایات بتوان چنین نمایشگاههایی ترتیب داد و مردم سایر شهرها باید به آذربایجانیها تاسی کنند. این نمایشگاه بهترین هدیه ای است که آذربایجانیها به من داده اند. علاقه مرا به این کارها هرگز فراموش نکنید.»