کتاب هدایه المتعلمین فی الطب اثر ابوبکر ربیع الاخوینی البخاری
هدایه المتعلمین فی الطب تالیف ابوبکر ربیع الاخوینی البخاری
"کتاب هدایه المتعلمین" نوشته ارزشمند و مهم او يكي ديگر از نسخ خطي و قدمي در باب طب به زبان پارسي است.چنانچه از كتاب او مستفاد مي شود وي تمام عمر را به طبابت اشتغال داشته و در دوران خود طبيبي معروف بوده است. تاريخ تولد وي معلوم نيست، اما از مطلبي كه وي در كتاب متذكر گرديده، خود را شاگرد يكي از شاگردان رازي مي داند. به اين معني كه وي شاگرد ابوالقاسم مقانعي كه نام وي طاهربن محمدبن ابراهيم و شاگرد محمدبن زكريا بود، است و در كتاب نيز مكرر نام محمد زكرياي رازي را به نام "استاذ" و "استاذما" آورده، به اين لحاظ معلوم مي گردد كه وي شاگرد رازي بوده است. وفاتش در حدود سال 273 هجري قمري است. نام كتاب "هدايه المتعلمين في الطب" و "كتاب هدايه"، در بعضي نسخ "هدايه اخويني" و "كتاب الهدايه في الطب" آمده ولي نامي كه بيشتر مشهور است "كتاب هدايه" است. اين كتاب مجموعا شامل 200 باب به شرح زير است: قسمت اول مشتمل بر 51 باب كه در باب عناصر و امزجه و اخلاط چهارگانه و اعضاء مفرده و مركبه بدن آدمي در تمام جهازات بدن از نوك سر تا پا و شرح نيروها (قوي)، افعال، ارواح، اطعمه، اشربه، شيرها،جوشانيده ها، حركت و سكون، رياضت، خواب و بيداري، استفراغ و امتلاء و امثال آنها و به عبارت ديگر يك دوره كليات طب و تشريح و وظائف الاعضاء و بهداشت مي باشد. قسمت دوم در يك صد و سي باب و مشتمل بر ابواب زير است: علل و اعراض و درمان بيماري هاي بدن آدمي از مو تا ناخن چه طبي و چه جراحي و درمان انواع قروح و جراحات و سموم است. به عباره ديگر يك دوره علم الامراض مي باشد. قسمت سوم كتاب مشتمل بر نوزده باب است كه در باب تب ها از قبيل تب يوم و تب دق و تب محرقه و تب غب و علامات خوش خيم و بدخيم و آبله و سرخك و تب ربع و تب بلغمي و تب هاي وبائي و علامات نضح و بحران و حفظ الصحه و شناسايي انواع نبض ها مي باشد.