دانلود کتاب اشارات و تنبیهات اثر ابوعلی سینا تصحیح احسان یارشاطر
این کتاب مشتمل بر دوجزه است: منطق و حکمت، متن عربی آن قصيح و موجز است و چنانکه نام آن گواهی میدهد این میشا در آن از تفصیل دوری جسته و در بیان مطالب باشاره و تنبیهی اکتفا کرده است. از اینرو فهم مسائل آن همیشه آسان نیست، شروح و حواشی متعددی نیز که بر این کتاب نوشته شده گواه بر این معنی است (۱) آنچه کتاب ادارات را در میان آثار معتبر ابن سینا امتیاز خاص می بخشد فصول آخر آن است که در آنها شیخ بذکر مبادی عرفانی و مقامات و کرامات عارفان و تعلیل و امور غریبه ، ، چون سحر و معجزه و طلسم و نیرنگ ، پرداخته است . ابن سینا، چنانکه پوشیده ایست پیروی از ارسطو و فلاسفه ملاء و تبعیت از شیوه ایشان مشهور است.
و از اصحاب منطق و استدلال شمرده میشود. از اینرو توجه وی بعوالم عارفان و قبول مبادی صوفیان در بادی امر منافی شهرت وی بنظر میرسد، و چنین مینماید که ابن سینا در سیر معنوی خود بتدریج از روش فلاسفه مشاء دور شده و بروش پیروان افلاطون، خاصه فلوطین و حکمای مکتب اسکندریه، نزدیک گردیده است .
اما در قبول این معنی باید در نظر داشت که فلسفه ای که مسلمین بنام فلسفه مشاه میشناختند اصولاً آمیزشی از فلسفه استدلالی ارسطو وقلسله اشراقی افلاطون و پیروان او بود و بسیاری از شارحان کتب ارسطو که آثار آنها یعربی ترجمه شد و در دسترس مسلمانان قرار گرفت بمكتب حکمای اسکندریه تعلق داشتند. ابن سینا نیز از همان نخست بسیاری از آراء این حكما را بنام فلسفه مشاء پذیرفت، چنانکه عقیده ابن سینا درباره خلقت که در همه آثاروی دیده میشود، و مبتنی بر انبعاث موجودات از طریق و تجلی ، است، اصولاً ملتیس از آراء فلوطین پیشوای حکمای مکتب اسکندریه است ، به ارسطو كتاب الولوجی (۱) که بنام یکی از آثار ارسطو توسط عبدالمسیح بی نعيمة الحمصي بعربی ترجمه شد و یعقوب بن اسحق الكندى آنرا تهذيب کرد و در دسترس استفاده مسلمین قرارداد، در حقیقت مخلوطی است از آثار فلوطین و فرفوریوس (۱) که توسط یکی از مؤلفین سریانی در قرن ششم میلادی تألیف گردینی (۲) بنابراین، عرفان افلاطونی چندانکه بنظر میرسد اصولاً از فلسفه ابن سینا دور نیست. اما این نیز محتمل است که این سینا در طی مدیر معنوی خود بیش از پیش بحكمت عرفانی از دريك شده باشد.
این راهی است که بسیاری از فیلسوفان و منکران سپرده اند. فصول آخر اشارات این احتمال را قوت می بخشد . پژوهندگی ابن سینا ابن سینا بی شک از فلاسفه ای نبوده است که پای بند میراث گذشتگان بماند و تنها باخذ و اقتباس قانع باشد. با آنکه در اصول پیوسته بمیراث فلسفی یونان و فادار ماند ، در فروع صاحب اجتهاد بود و در بسیاری از مسائل با پیروان ارسطو اختلاف یافت . در مقدمة حكمة المشرقيين ، که با وجود اختصارش باید از آثار رفیع و گرانبهای ابن سینا شمرده شود، همه جا آثار این کوشش و جستجو و استقلال رأی آشکار است. چنانکه از این مقدمه پیداست ، در بسیاری از امور ابن سینا پیوسته باختلاف نظر خویش با فلاسفه پیشین که بییروی آنان شهرت داشته آگاه بوده است، اما جدائی افکندن و راه نفاق سپردن را روا نمی شمرده از اینرو در کتبی که برای عامه طلاب فلسفهتألیف کرد از انتقاد فلسفه یونانی عموماً باز ایستاد و در بیان خطایانی ایشان باغماض گرائید.
برای خرید کتاب اشارات و تنبیهات نسخه چاپی اینجا کلیک نمایید. برای دانلود کتاب به ادامه مطلب مراجعه نمایید.
اما عاقبت بر آن شد تا کتابی در بیان آراء خاص خویش برای کسانی که با سیر فکری وی همراه بودند تألیف کند. در این باب خود چنین میگوید (۱) ه همت ما را بر آن داشت تا کلامی در آنچه اهل بحث در آن اختلاف یافته اند گرد آوریم و در آن بجانب تعصب وهوى و عادت والفت نگرائیم و اگر با آنچه متعلمان کتب یونانیان از غفلت و کوتاهی فهم بآن انس گرفته اند اختلافی پیدا کنیم باک نداریم و نیز نترسیم اگر چیزی اظهار کنیم جز آنچه که در کتبی که برای عامه متفلسفه نوشته ایم آورده ایم عامه ای که فریفته حکمای مشاه اند و گمان دارند که خداوند جز آنان کسی را هدایت نکرده ، و جز ایشان کسی برحمت خداوند ارسیده است .
با آنکه ما بفضل فاضلترین سلف اين حكما (ارسطو) معترفيم ، و میدانیم که وی در آگاهی بر آنچه اصحاب و استادان وی در نیافتند و در تمییز اقسام دانشها و ترتيب علوم بنحوی بهتر از دیگران ، و در ادراك حقيقت در بسیاری از چیزها .... از پیشینیان برتر بود حق آن بود که آیندگان اگر آشفتگی در سخن وی دیدند بسامان آرند و اگر خللی در بنای وی یافتند مرمت کنند، و اصول وی را بسط دهند. اما آنانکه پس از وی آمدند نتوانستند خود را از عهده آنچه از وی بارث برده بودند بیرون برند و عمرشان در فهم آنچه ارسطو نيك در یافته بود و تعصب بر آنچه وی درست در نیافته بود سپری شده و پای بند گذشته ماندند و فرصتی برای رجوع بعقل خویش نیافتند، واگر چنین فرصتی دست داد، جایز ندانستند آنرا در افزایش و اصلاح و تنقیح سخن پیشینیان بکار برند.
ولیکن ما چون بخن آنان پرداختیم، از همان آغاز فهم سخنان ایشان بر ما آسان شد و بسا که از منابع غیر یونانی نیز علم آموختیم. آن زمان که ما باین کار دست زدیم آغاز جوانی ما بود، و خداوند مدتی را که برای دریافت سخن گذشتگان لازم بود بر ما کوتاه کرد. آنگاه اینهمه را حرف بحرف با علمی که یونانیان منطق» می نامند . و دور نیست که نزد مشرقیان نامی دیگر داشته باشد برابر نهادیم و آنچه با این میزان سازگار یا مغایر بود بازشناختیم و وجه هر چیز را جستجو کردیم ، تا حق از باطل آشکار شد .
