کتاب سفرنامه پاتینجر اثر هنری پاتینجر ترجمه شاپور گودرزی
این فتوحات دو اثر مهم بخشید یکی نشر افکار انقلابی در پاره ای از کشورهای دیکتاتوری اروپا و دیگر عظمت بی نهایت فرانسه و بهم ریختن موازنه قوا در اروپا از انتشار افکار آزادیخواهی انگلستان که خود کشور مشروطه و متکی به نیروی مقتنه و آزادیخواه بود بیمناک نبود ولی از ترقی سریع قدرت کشور فرشه و تغییر اوضاع سیاسی اروپا اندیشناک و بهمین جهت بر ضد ناپلئون وارد مبارزه شده خود را در اروپا و جهان بزرگترین دشمن نایلتون نشان داد در جنگهای خشکی سیاه متشکل و تازمنفی ناپلئون همه جا فاتح بود و جز انگلستان همه در برابر ناپلتون تسلیم شدند.
ولی انگلستان پایداری کرده حتی در نبردهای دریانی قوای فرانسه را از پای درآورد و در نتیجه ناپلتون برای تضعیف و دور نمودن نیروی دریانی بریتانیا از آبهای اروپا نقشه ای طرح کرد باین ترتیب که با اتحاد با دولت عثمانی از راه ایران بهندوستان مستعمره آن کشور حمله ببرد و انگلستان را مجبور نماید برای حفظ این مستعمره زرخیز نیروی دریایی و قوای نظامی خود را در اقیانوس هند متمرکز کند و آنگاه نیروی فرانسه و اسپانیا و هلند متفقا بجزاير بريتانيا حمله نمایند بدین جهت فرانسه برای اجرای نقشه حمله بهندوستان درصدد دوستی و اتفاق با ایران برآمد و سرانجام موجب پیدایش رقابت شدید سیاسی بین فرانسه و انگلستان در ایران گردید.
فرانسه میخواست راه حمله بهندوستان را در ایران هموار نماید و بریتانیا کوشش میکرد که با ایجاد مواقع و مشکلات نقشه ناپلئون را خنثی نماید. این اوضاع چنان اقتضا نمود که دولت بریتانیا برای حفظ مستعمرات آسیای جنوبی و هندوستان با ایران که از لحاظ همجواری و موقع جغرافیائی و تسلط بر معابر و رود بهند قدرتمند بود روابط دوستانه تری برقرار سازد و لذا به تجدید روابط با ایران پرداخت.
در سال ۱۸۰۰ میلادی سرجان مالکنی Sir John Malcolm از طرف فرماندار کل هندوستان و امپراتور بریتانیا سفارت ایران مامور شد و در این سفارت به عقد قراردادی با فتحعلیشاه قاجار موفق گردید که قسمتی از منابع استعماری بریتانیا را فراهم نمود. ماشکم پس از سه ماه توقف در تهران همراه با حاجی عقل على قروني سفير فيق الماده فعلیشاه بهندوستان بازگشت در سال ۱۵۰۲ محمد نبی خان سفیر ایران در هندوستان از هند احضار شد و روابط ایران و انگلیس تا اواسط سال ۱۸۰۵ تقریبا قلع و دولت ایران مشغول توسعه روابط خود با نایشون بود. در این ایام سر جونز Sir Jones کنسول انگلیس در بغداد و مامورین سیاسی انگلیس در بین النهرین مراقب جریانهای سیاسی ایران بودند و کوشش میکردند عملیات دولت فرانسه را در ایران خالی کنند.
از سال ۱۸۰۶ انگلستان درصد تجدید روابط سیاسی و اعزام سلیم بایران برآمد و در نتیجه سرجان ملکم سفیر انگلستان بار دیگر مامور دربار ایران شد ولی التعليشاه بخاطر روابما دوستانه با تایلتون از ورود وی بایران جلوگیری کرد. نایلون بخاطر حوادث سیاسی و نظامی اروپا نتوانست به تعهدات خود نسبت بایران عمل کند و در عوض عمال انگلیس بوسایل مختلف ناکامی سیاست فرانسه را در ایران فراهم می گردند.
تلفن مهد ناپلتون و من تبانی تعهدات او مردم ایران را نسبت بفرانسه بدمین ساخت و احساسات عمومی مردم با سلامت امپراتوری بریتانیا موافق است. مایوس شدن فصلیشاه از نایشی و پیشنهادهای سر هارفورد جونز اکسول سابق انگلیس در بغداد سفیر اعزامی انگلیس که ماهیا منافع ایران بود منجر بخروج هیات اعزامی نایتشون از ایران و ورود سفیر انگلیس بایران گردید (۱۸۰۹ میلادی بعد از ورود سر جونز بتهران و تهیه مقدمات قرارداد سیرجان ملکم بار دیگر از طرف فرماندار کل هندوستان بایران آمد و بحضور شاه رسیده در العام و امضای قرار دادها کوشش کرد و شاید نقش عمده ای در جلب اعتماد و دوستی در باریان داشت و مقاصد استعماری انگلستانرا بیش از همه قوت بخشید از جمله مامورین سیاسی و نظامی هیات رنوال مالكم او افسر نیروی انگلیس در هندوستان سروان کریستی و ستوان پالینجر بودند که ماموریت داشتند از راه خشکی قدرت طبیعی اقتصادی نظامی و راههای سهل البیتی مناطق بلوچستان و ایران جنوب شرقی را بررسی کرده ارزش اردوکشی در این نواحی را نمیین نمایند.
او اگر جوان و ورزیده نیروی پادشاهی بریتانیا ماموریت خود را بنحو احسن انجام دادند و چون پس از شکست نایاتون و ختم نفوذ سیاسی و نظامی فرانسه در ایران و رفع تهدید حمله بهندوستان علنی برای مخفی نگهداشتن قسمتی از شرح این مسافرت وجود نداشت ستوان والينجر نوازد یافت شرح مسافرت و قشه سیر خود را بصورت کتابی منتشر کنند و در سال ۱۸۱۶ میلادی در بریتانیا انتشار یافت این کتاب مشتمل بر تو قسمت مجزا و در واقع دو کتاب است یک قسمت سفرنامهای حاکی از شرح عادات و آداب و سنن مردم و جماعات صو مسافرت و خلاصه اوضاع جغرافیائی نواحی و قسمتی دیگر مشتمل بر تاریخ بلوجستان و سند که اینگ سفرنامه آن که از نظر اطلاعات جغرافیایی و اجتماعی جالب تر است تحت عنوان سفرنامه پاسنجر ترجمه و در کتابی تدوین و تقدیم می گردد. مقاصد کشور فرانسه در هندوستان اعزام سفر به ایران مخفی مرتب مالكم و سر هارفورد خود به تهران اعزام شدند چرا نفر دوم را فرستادند دستورانی که به ژنرال مالکم داده شده بود انو سفارت و احتضار الم ماموریت دوباره موضوع مورد نظر کایتی گریستی و مؤلف لو طلب خدمت شدند پذیرفته شد دستورها و تهیه مقدمات سفر موامی که مورد توجه قرار گرفت و پیش بینی شد.
خرید کتاب سفرنامه پاتینجر اثر هنری پاتینجر ترجمه شاپور گودرزی
بعنوان عامل مختار للأخر و معرفی شدیم چه طور مجهز در سالهای ۱۵۰۷ و ۱۸۰۸ میلادی ادعای دیرینه ناپلئون بناپارت برای حمله و اردوکشی پهندوستان انگلیسی چنان جدی و مسلم گردید که اهمیت اجرای آن لشکر کشی دولت ما را چه در بریتانیا و چه در خارج از انگلستان این نتیجه رسید که می بایست جهت خنثی کردن کوششهای دولت فرانسه در وصول بهندوستان قدمهای قلمی و محمد بردارد در اواخر سال ۹۷ دولت فرانسه سفیری دربار ایران فرستاده بود که و برا با نهایت ادب و تراکت سیاسی و مشحون از عوالم دوستی و محبت پذیرا شدند و در همان حال ماموران مخفی و جاسوسهای فرانسه با دقتی خاص مأموریت یافتند تا در نهایت کوشش و بسیار ساعی و دقیق و بهر وسیله که ممکن باشد بجهت پیروزی مطلق و غایی اجرای هدفهای ناپلئون و کشور فرانسه اطلاعات لازم محلی را جمع آوری نمایند. از این رو حکمران کل هندوستان در ماه فوریه ۱۸۰۸ میلادی سرتیپ مالکم را بعنوان فرستاده سیاسی به دربار ایران گسیل داشت و در حدود همان ایام سر هارفورد جونز بعنوان سفر سیاسی از دربار انگلستان به قصد ایران اعزام شد. جونز بفرمان امپراطور بریتانیا با استوارنامه سیاسی و اختیارات خاص و جاه و جلال و شکوه ویژه ای بایران فرستاده شد.
تا در انجام مذاکرات و عقد قراردادها با فرمانروای امپراطوری ایران قدر و منزلت و توفیق او بحدی باشد که تجلیل و مقبولیت ملحوظ شده در پذیرش نماینده فرانسه ناچیز بتصور آید. حکومت بنگال بطور کلی از ژنرال مالکم خواسته بود کوشش و جدیت همه جانبه ای بکار برد تا ماهیت و قدرت و منابع و ارزش کشورها و سرزمینهائی را که ممکنست از آن طریق ارتشی اروپایی به سوی هندوستان پیش رود معلوم و مسلم نماید و بهمین جهت بوی اجازه داده شد بود که بجهت پیش برد هدف و مقصود موردنظر و دریافت نتیجه ای نافذتر و موثرتر تا آن حد که تصور میکند هر تعداد افسر یا نقشه بردار لازم دارد یعنوان دستیاران سیاسی از میان افسران انتخاب نماید. از ماموریت سیاسی سند که از جانب فرمانفرمای کل بما محول شده بود بازگشته بودیم و ضمن اشنا شدن با طرح پیشنهادی مشتمل بر سیاحت و تفحص و بررسی نواحی بین هندوستان و ایران داوطلب مسافرت باین منطقه گردیدیم که شرح مفصل آن در صفحات بعد می آید.
پس از آن که درخواست و خدمت ما پذیرفته شد و اولیاء حکومت بمبئی اجازه لازم را دریافت داشتند، ژنرال مالکم یمن دستور داد خود را به کاپتن کریستی معرفی کرده زیر نظر و برحسب اوامر او بخدمت مشغول گردم و کاپتن نیز دستورات لازم را از ژنرال دریافت کرده بود این اوامر فحو او مفادی نامحدود داشت زیرا طبیعت و ماهیت انجام مأموریتی که بما ارجاع شده بود نیز چنین اقتضا میکرد. این دستورها توجه ما را بتکات مهمی که بیشتر موردنظر و خواسته حکومت و دولت بود جلب مینمود و با مجوزات مقاصد آزاده و روش عارف بحقایقی که در مقیاس اصلی ماموریت اظهار شده بود مطابقت و موافقت میکرد. لیکن در عين حال بطور كامل بما اجازه داده شده بود تا بجهت پیشرفت مقاصد اصلی مأموریت نوع مسافرت و مقصد نهائی را خود انتخاب کنیم و در واقع اختیار در اجرای سایر نکات متوسط و غیر مهم از قبیل برگزیدن عملیاتی که تصور میرفت در پیش آمدها و شرایط محیطی که با آن روبرو میشویم مقرون بصرفه و صلاح باشد فقط موكدا و قطعا یادآور شده بودند که خود باید مراقب سلامت و امنیت شخصی بوده آنرا بیش از هر مطلب و موضوع دیگر مورد توجه قرار دهیم.
بطور کلی خاطرنشان شده بود که مانع بسیار اصلی و مهم در انجام و تکمیل مأموریت و تعهداتی نظیر آنچه که کاپتن کریستی و من میبایست انجام دهیم از آغاز و اولین قدم آن شروع شده است زیرا مشکل عمده پیاده شدن در ساحل و آغاز مسافرت از محلی است که آسیائیهای ساکن در آنجا نسبت به اروپائیان مظنون بوده با خارجیان اروپائی نامهربان و ناسازگارند در حالیکه مردم دور از ساحل و در داخل آن مناطق دشمنی و عداوتی با اروپائیان ندارند بنابراین ترتیب و تهیه مقدمات و تعیین بندری که باید در آن پیاده شده از آنجا کار خود را آغاز کنیم برایمان مهمترین و اساسی ترین مساله بود و خوشبخت بودیم که توانستیم یکی از این نوع مسافرتها را بدون برخورد با اشکال و ایرادی با موفقیت انجام دهیم.