کتاب جهان بینی ایران اثر هوشنگ مهرگان
جمع آوری و تدوین مجموعه کاملی از فرهنگ ایرانی و بررسی چگونگی و کیفیت ظہورو تکامل تمدن و فراز و نشیب حیات هريك از اقوام میهن عزیز ما و همچنین روشن ساختن نقاط تاريك وزوایای گنگ و مبهم تاریخ این سرزمین کهنسال از جمله خواسته های هر ایرانی و آرمان دوستداران ایران بشمار میرود .
آئین اهورامزدا در گسترش عدالت و ایجاد علقه عمیق و همبستگی میان سلطنت و ایمان و پایه گذاری حاکمیت سیاسی بر قلوب پر صفا و مملو از ایمان مردم نقش مهمی در تاریخ ایران داشته است . در میان مردم عهد هخامنشی و پارتیان و ساسانیان عدالت ، قانون و حکومت با چهره ای دینی و دنیانی روحانی توام گردیده و از این رهگذر نفوذی شگرف و اعتباری وسیع در حفظ وحدت ملی و جهان بینی ایرانیان تحصیل کرده است به این جهت است که در بنیان و برقراری شاهنشاهی هخامنشیان و تاریخ ایران مقام و منزلت رفیعی داشته است .
جشن شاهنشاهی ایران به ایران و ایرانیان فرصت بخشید که مواریث گرانبهای ملی خود را نیک تر بشناسند و ایرانیان میهن دوست را برانگیخت تا با ایجاد پیوستگی استوارتر میان ارزشهای نسل کنونی و ریشه های آن که در طول دو هزار و پانصد سال تحت لوای شاهنشاهی ایران باعماق روح و خلق جامعه ایرانی رسوخ کرده است یگانگی ملی خود را نیروی بیشتر بخشند و بیش از پیش به پرچم شاهنشاهی مفتخر و مباهی باشند . آقای دکتر مهرگان دانشیار فاضل و پر ارج دانشگاه تبریز در این کتاب خواننده را به زندگی زرتشت و عقائد او با توجه باوضاع و احوال زمان آشنا میسازند و با برداشتی فلسفی مطالعات تطبیقی در مذهب زرتشت بعمل آورده و مسائل وحدت و دوگانگی وجود معرفت و امکان شناسائی جبر و تفویض و به تبع آن موضوع زندگی جهان دیگر را با استدلالی دقیق و قوی مورد بحث و فحص قرار داده اند . نوشته پرمایه آقای دکتر مهرگان شاهراهی است که در پرتو برگزاری جشن شاهنشاهی ما را بسوی شناسائی منشاء ارزشهای اجتماعی نیاکان خود در باب امور ماورالطبیعه رهبری میکند.
قلم شیوا و رسای مؤلف به مطالب نغز و پژوهشهای فاضلانه ایشان حلاوت بیشتر میبخشد . این تحقیق ارزنده مانند مطالعات دیگر ایشان برای پژوهشگران فرهنگ و تاریخ ایران باستان تنبعی گران قیمت بشمار میرود . در نظر بود که کتاب حاضر در روزهای پرشکوه جشن شاهنشاهی مهيا وانتشار يابد و مقدمات و مواد آن نیز تهیه شده بود .
از طرفی کلیه تشریفات لازم، که برای انتشار کتابی بعنوان یاد بود در چنان جشن پرشکوهی ضرورت دارد، انجام یافته بود از جمله موضوع تحقیق در کمینه استادان جشن شاهنشاهی دانشگاه تبریز به تصویب رسیده بود و انتشار آن را مقارن با روزهای جشن در برنامه دانشگاه تبریز گنجانیده . . معذالك بودیم. با توجه به مسئولیتهای اداری و مشغله بی شمار نگارنده در جریان جشنها که شرح آن از حوصله این مقال بیرون است ، تحقق این هدف را بتعویق انداخت. ولی چون مقدمات چاپ آن در سلسله انتشارات کمیته استادان جشن فراهم شده بود بنا به اشاره و صلاح دید همان کمیته چنان مقرر شد که بمناسبت سالگرد جشنهای دو هزار و پانصد ساله شاهنشاهی و جهت یادبود بزرگداشت این رویداد بزرگ قرن چاپ و انتشار یابد. اينك مفتخر است که کتاب حاضر را تقدیم دوستداران فرهنگ درخشان و تمدن اقول ناپذیر ایرانی کند و بدین وسیله یاد جشنهای پرشکوه شاهنشاهی ایران را در اذهان بار دیگر زنده نماید •
کتاب حاضر دفتر اول کار بزرگی است که نگارنده کتاب مدتی است آغاز کرده است و بموجب آن مایل است جهان بینی فلسفی ایرانی را از هزاره های پیشین تا امروز در مورد جهان و انسان و اجتماع و سایر گوشه های فرهنگ بشری از لابلای آثار ادبی و هنری ایران بیرون کشیده در معرض قضاوت عموم گذارد . کتاب «گاتها» نخستین اثری بود که با روش مخصوص نگارنده و بدون توجه به تفسیرهای دیگران مورد بررسی قرار گرفت . در سالهای بعد، سایر آثار و نوشته های ایران باستان مورد بررسی قرار خواهد گرفت و نیز کلیه دیوانهای مهم شعرای بزرگ بعد از اسلام نیز با همین شیوه مطالعه خواهد شد . بدیهی است تذکرات مفید صاحب نظران ، نگارنده را در تنظیم و بررسی آثار بعدی و نگارش دفاتر دیگر رهنمون خواهد بود و پیشاپیش از این توجه سپاسگزارم.