کتاب ترجمه عرایس البیان فی حقایق القرآن درباره فاتحه، بقره، آل عمران عرائس البیان ؛ کهن ترین تفسیر عرفانی برای قرآن است که مطابق عقاید صوفیان و مبتنی بر تأویل های ایشان می باشد. روش او در این کتاب چنان است که نخست آیه را می آورد و پس از آن رأی و گفتار خویش را بیان می کند و سپس به نقل گفتار بزرگان صوفیه می پردازد. در سرآغاز نام کتاب را آورده است. همه این تفسیر نزدیک (33600 بیت) نوشته دارد.... شیخ روزبهان بقلی از عارفان بزرگ ایران در قرن ششم هجری است. او تا دو قرن پس از وفات, از آوازه و اعتبار قابل توجهی برخوردار بود; اما پس از آن به دلیل دشواری یا دیریابی نوشته هایش, چندان که سزاوار اوست, شناخته نشد. اندیشه های او بسیار انتزاعی و ذهنی و به غایت خیال پردازانه است. این چنین خصوصیتی, او را در قدرت تصویرگری بسیار توانا ساخته است و این همه, نوشته های او را به قول مؤلف روح الجنان (عبداللطیف بن صدرالدین روزبهان) با ویژگی غموضت و صعوبت مواجه ساخته است... ...تفسیر عرائس البیان به لحاظ تاریخی اهمیت دارد. این اثر عرفانی به دنبال ظهور تفاسیری چون لطایف الاشارات قشیری که از ارکان مهم تفسیر عرفانی محسوب است و نیز در امتداد حرکت غزالی در عرفان, ظهور می یابد. در عرائس البیان, نوعی پیوستگی بین میراث عرفانی گذشته و آثار صوفیانه بعدی, ملاحظه می کنیم. روزبهان بقلی در تفسیر خود اقوال و نظریات مشایخ عرفان را تا زمان خود جمع و ضبط کرده است و این خود خدمتی بس بزرگ است. به بیان دیگر می توان گفت این تفسیر در حکم نوعی دایرةالمعارف اقوال عرفانی مشایخ این مکتب است.