در کتاب تعلیم و تربیت در اسلام پروردگار متعال انسان را خلق كرد تا با تلاش به كمال و به جايگاه اصلي خود كه خليفئ اللهي است برسد و تواناييهاي نهفته خود را در اين دنيا به فعليت و شكوفايي برساند و از اين طريق جايگاه رفيع انسانيت را درك كند و سعادت و خوشبختي و رستگاري در دنيا و آخرت را به دست آورد. تعليم و تربيت از مهمترين مولفه‌هاي اصلي نظام اسلامي در جامعه محسوب مي‌شود چرا كه در اهداف بعثت رسول گرامي اسلام(ص) موضوع تعليم و تربيت به عنوان اصل محوري قرار گرفته و پيامبر اكرم(ص) تربيت را از خود و اطرافيانش آغاز و تعليم و آموزش را نيز از نخستين روزهاي هجرت شروع كرد براي اين‌كه يكي از مسائل ارزشمند در زندگي بشر، علم و آگاهي است. در آغاز خاطرنشان مي شود که طبيعت و سرشت انسان موضوع تعليم و تربيت است، و به مفهوم دقيقتر، تربيت پذيري انسان بر اين مبنا قرار دارد که در طبيعت و سرشت انسان استعدادهاي بالقوه اي موجود است که کمال پذير، يا زوال پذيرند. و اين تواناييهاي بالقوه انسان از آن جهت که کمال پذيرند موضوع تعليم و تربيت مي باشند; زيرا که تعليم و تربيت انسان امري است ارزشمند، و انسان تربيت شده انساني است که واجد کمالاتي شده است. بدين لحاظ بينش ما درباره طبيعت و سرشت انسان هدفها، اصول، روشها و وسايل و شرايط تعليم و تربيت او را تحت تاثير قرار داده، جهت مي بخشد. و اين امر يکي از اساسي ترين مباني تعليم و تربيت هر مکتب و صاحبنظر را تشکيل مي دهد. يعني تعليم و تربيت بر اين مبنا قرار دارد که انسان داراي تواناييها و استعدادهاي بالقوه اي است که اين تواناييها "موضوع تعليم و تربيت"مي باشد، و کار تعليم و تربيت بالفعل نمودن اين تواناييهاي بالقوه است; و تعليم و تربيت صحيح بايد متناسب با اين تواناييهاي بالقوه انسانها باشد تا بتواند اين استعدادهاي نهفته انسانها را شکوفا سازد. از اين نظر، شناخت تواناييها و استعدادهاي بالقوه انسان، و کمال نهايي آنها، لازمه هر نوع تعليم و تربيتي است، تا بتوان راههاي تحقق يافتن اين تواناييها و شرايط لازم براي به فعليت رساندن آنها را در نظر گرفت.