کتاب دو حرکت در تاریخ یک فلسفه و تحلیل تاریخ بسیار مهم است موضوع کتاب حاضر، جستاری تاریخی در بررسی تحولات جهان اسلام و سیر اندیشه‌های دانشمندان اسلامی قرن‌های اول هجری است و اصول و مبانی نظری دین اسلام و نیز تحولات تاریخی مسلمانان از جنبه‌های سیاسی و جغرافیایی را بررسی می‌کند. کتاب با مبحثی درباره فلسفه تاریخ و پژوهش‌های تاریخی آغاز می‌شود و با تشریح مبانی نظری دین اسلام و تأثیرات آن‌ها بر جریان‌های تاریخی ـ اجتماعی ادامه می‌یابد. نگارنده، سپس دستاوردهای مهم مسلمانان و توسعه و پیشرفت‌های آنان و نیز نهضت‌های گوناگون اسلامی را شرح می‌دهد و وقایع اصلی و هویت‌ساز مسلمانان را تحلیل و بررسی می‌کند. کتاب با هدف آشنایی با تاریخ تحلیلی اسلام در قرون اولیه تدوین شده است. جلد اول : مباني : در آن مباحثی درباره «هوشیاری تاریخی»، «سرشت انسان»، «نبوت»، «امامت»، «لحظه شکل‌گیری تحولات تاریخی صدر اسلام»، «دو استراتژی پیامبر اکرم (ص) برای تثبیت قرآن در تاریخ» و «تأسیس جامعه جهانی طراز قرآن» بیان شده است. جلد دوم : قرون مياني : مسائل مربوط به تحولات قرون میانی از «جنگ‌های صلیبی»، «حمله مغول»، «رنسانس» و «تحولات اروپای غربی» در آن مطرح شده است. جلد سوم : بيداري جهاني : در این جلد از «انقلاب صنعتی و انقلاب‌های اجتماعی بزرگ» همانند انقلاب انگلستان، آمریکا، فرانسه، روسیه و چین و در نهایت انقلاب اسلامی ایران، بحث‌هایی به میان آمده است. این اثر یک فلسفه و تحلیل تاریخ است.