در کتاب نخستین رساله اخلاق همان طور كه جسم آدمي نياز به غذا و لباس و مسكن دارد، جان او نيز به «تعليم و تربيت و اخلاق» نيازمند است. انساني كه از حقايق آفرينش و هستي آگاه نشده به روش هاي پسنديده پرورش نيافته و به مكارم اخلاقي آراسته نگرديده و از رذائل و خصلت هاي زشت تزكيه نشده است. اگر چه به ظاهر آدمي است، ولي از كاروان آدميت فاصله دارد. از همين رو، سر فصلِ برنامه هاي انبيا و اولياي الهي «تعليم و تربيت» و «تكميل مكارم الاخلاق و ملكات فاضله» بود. اين بزرگوران با ايراد خطبه، بيان كلمات حكمت آميز و گاه نگارش رساله و نامه در اين راستا قدم بر مي داشتند كه از آن جمله رساله امير مؤمنان عليه السلام خطاب به فرزندشان امام حسن عليه السلام مي باشد كه نخستين، كامل ترين و جامع ترين نوشته در اصول و اهداف تعليم و تربيت و مكارم و محاسن اخلاقي است. اين كتاب در مقدمه به تشريح اخلاق از ديدگاه اسلام و ساير اديان و مكاتب پرداخته و ضمن بررسي دقيق به اثبات اين تعليم و تربيت صحيح از ديدگاه اسلام همت گماشته است.